मुंबई : मुंबईतील बांधकाम प्रकल्पांमध्ये स्व-विकास ही एक नवी संकल्पना हळूहळू पुढे येत आहे. या संकल्पनेचा यशस्वी आदर्श ठरलेली आहे अंधेरी परिसरातील नंददीप हौसिंग सोसायटी. त्यांच्या जुन्या 360 चौरस फुटांच्या फ्लॅटची जागा आता आधुनिक सुविधांनी सुसज्ज 1400 चौरस फुटांच्या प्रशस्त फ्लॅट्सनी घेतली आहे. हा प्रवास कसा यशस्वी झाला, हे जाणून घेऊया.

स्व-विकासाची गरज का भासली?

नंददीप हौसिंग सोसायटीची स्थापना 1980 च्या दशकात झाली होती. 35-40 वर्षांनंतर सोसायटीची इमारत जुनी, धोकादायक आणि आधुनिक सुविधांशिवाय बनली होती. नेहमीप्रमाणे पुनर्विकासासाठी बिल्डरला प्रकल्प सोपवण्याचा विचार झाला, पण त्यात फ्लॅटमालकांच्या अपेक्षा पूर्ण होणार नव्हत्या. बिल्डर्सच्या अटी, फायदे मर्यादित ठेवणे, आणि पुनर्विकासातील विलंब पाहता, सदस्यांनी स्व-विकासाचा मार्ग स्वीकारण्याचा निर्णय घेतला.

योजना कशी आखली गेली?

1. समितीची स्थापना:

सर्व फ्लॅटमालकांच्या एकमताने एका समितीची स्थापना करण्यात आली. या समितीमध्ये तज्ञ सल्लागार, वकील, आणि वास्तुविशारद यांचा समावेश करण्यात आला.

2. अर्थसंकल्प आणि निधी उभारणी:

प्रकल्पासाठी अंदाजे खर्च 50 कोटी रुपये ठरवण्यात आला. प्रत्येक सदस्याने काही रक्कम गुंतवली, तर उर्वरित निधीसाठी बँकेकडून कर्ज घेतले गेले.

3. तज्ञांचा सल्ला:

वास्तुविशारद आणि सिव्हिल इंजिनीअरच्या मदतीने प्रकल्पाचे डिझाइन तयार करण्यात आले. नवीन इमारत अधिक चांगल्या बांधकाम दर्जाची, आधुनिक सोयींनी युक्त आणि पर्यावरणपूरक असेल याची काळजी घेतली गेली.

4. परवानग्या आणि कायदेशीर प्रक्रिया:

सर्व शासकीय परवानग्या आणि मंजुरी वेळेवर मिळवण्यासाठी कायदेशीर टीम कार्यरत होती.

5. बांधकाम प्रक्रिया:

बांधकामासाठी अनुभवी ठेकेदारांची निवड करण्यात आली. कामाचे नियमित निरीक्षण समितीने केले.

यशस्वी पुनर्विकास: सदस्यांना मिळाले मोठे फ्लॅट

स्व-विकासाच्या या प्रकल्पामुळे प्रत्येक फ्लॅटमालकाला जुन्या 360 चौरस फुटांच्या फ्लॅटच्या जागी 1400 चौरस फुटांचा प्रशस्त आणि आधुनिक फ्लॅट मिळाला. याशिवाय, नवीन इमारतीत खालील सुविधा उपलब्ध करून दिल्या गेल्या:

• उन्नत सुरक्षा प्रणाली: सीसीटीव्ही, इंटरकॉम, आणि डिजिटल ऍक्सेस.

• सामाईक सुविधा: क्लब हाऊस, जिम, आणि बगीचा.

• वाहनतळ: प्रत्येक कुटुंबाला स्वतंत्र वाहनतळ जागा.

• वीजनिर्मिती आणि पाणी साठवणूक: सौर उर्जेवर आधारित प्रणाली आणि पाणी पुनर्वापर यंत्रणा.

• लिफ्ट आणि आपत्कालीन उपाय: हाय-स्पीड लिफ्टसह, आग प्रतिबंधक यंत्रणा आणि आपत्कालीन बाहेर पडण्याचे मार्ग उपलब्ध करून देण्यात आले.

स्व-विकासाचा महत्त्वाचा धडा

नंददीप हौसिंग सोसायटीच्या प्रकल्पाने स्व-विकास हा पारंपरिक पुनर्विकासाला एक चांगला पर्याय ठरू शकतो हे दाखवून दिले आहे.

1. संपूर्ण नियंत्रण: सदस्यांनी स्वतःचे निर्णय घेतले आणि प्रकल्पावर पूर्ण हक्क ठेवला.

2. फायदे अधिक: सदस्यांना इमारतीच्या नफ्यातून जास्त क्षेत्रफळ आणि चांगल्या सुविधा मिळाल्या.

3. पारदर्शकता: प्रत्येक टप्प्यावर खर्च आणि प्रक्रिया स्पष्ट ठेवण्यात आली.

4. वेळेची बचत: बिल्डर-आधारित प्रकल्पांच्या तुलनेत हा प्रकल्प वेळेत पूर्ण झाला.

स्व-विकासाचे भविष्यातील प्रभाव

नंददीप हौसिंग सोसायटीचा प्रकल्प भविष्यात मुंबईतील इतर सोसायट्यांसाठी एक आदर्श ठरला आहे. अशा प्रकारचे स्व-विकास प्रकल्प केवळ सदस्यांना अधिक फायदे देत नाहीत, तर शहरातील अपुऱ्या घरकुलांसाठी शाश्वत आणि दर्जेदार उपायही ठरू शकतात.

महत्वाचे टप्पे:

• फ्लॅटमालकांनी एकत्र येऊन निर्णय घेतला आणि कोणत्याही बिल्डरच्या अटींना बळी न पडता प्रकल्पाचे नियंत्रण स्वतःकडे ठेवले.

• यशस्वी नियोजन, तज्ञांचा सल्ला, आणि पारदर्शकता यामुळे हा प्रकल्प वेळेवर पूर्ण होऊन सर्व सदस्यांचे स्वप्न साकार झाले.

नंददीप हौसिंग सोसायटीचा आदर्श

नंददीप सोसायटीने दाखवून दिले की, जर सदस्यांमध्ये एकी असेल आणि तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर केला गेला, तर स्व-विकास प्रकल्प प्रचंड यशस्वी होऊ शकतो. हा प्रकल्प फक्त नवीन इमारतीच्या बांधकामाचा नाही, तर सर्व सदस्यांच्या जीवनशैलीत झालेल्या बदलाचा यशस्वी नमुना आहे.

स्व-विकास हा पुनर्विकासाचा एक नवा मार्ग आहे, ज्यामुळे विश्वास, प्रामाणिकपणा आणि फायदे यांचा संगम साधता येतो. नंददीप हौसिंग सोसायटीचा प्रकल्प मुंबईसाठी प्रेरणादायी ठरला आहे आणि इतर सोसायट्यांनी या संकल्पनेचा विचार जरूर करावा.